Previous Next

حوض دختر گبر و کتیبه ساسانی اقلید

حوض دختر گبر نام یکی از جاذبه‌ های دیدنی شهرستان اقلید در استان فارس می ‌باشد. این اثر به لحاظ اهمیت تاریخی آن به شناسنامه اقلید معروف است. این حوضچه با کتیبه روی آن که به زبان پهلوی نگاشته شده یادمانی از عهد ساسانی است.

اقلید یکی از شهرهای شمالی استان فارس و یکی از مناطق کوهستانی و سرسبز این استان است. آب هوای سرد و کوهستانی و ارتفاعات برفگیر از مشخصه های اقلید است. بارش برف مناظری چشم‌ نواز در زمستان و تفرجگاه‌ هایی بی ‌بدیل از چشمه ‌های جوشان و رودخانه‌ های خروشان در بهار و تابستان می ‌آفریند. کوه‌ های بلند در مسیر این شهر و دشت‌ های بسیار وسیع و حاصلخیز در اطراف آن مانند دشت نمدان، آسپاس و پکان در فصل بهار مناظری روح ‌نواز برای همشهریان و مسافران به ارمغان می آورد. در خنکای تابستان اقلید حضور عشایر نیز بر رونق آن می ‌افزاید. این شهر بلندترین شهر در استان فارس و ششمین شهر مرتفع ایران است. در گذشته جاده شاهی یعنی راه اصلی اصفهان ـ شیراز از اقلید می ‌گذشت، به همین دلیل نقشی مهم‌ تر و کلیدی ‌تر از سایر شهرستان ‌ها در تحرک فعالیت‌ های اقتصادی و اجتماعی سزمین پارس ایفا می ‌کرد. این شهر زمانی گوشه‌ ای از شاهنشاهی هخامنشیان به نام آزارگاتا و مرکز تربیت اسب جنگی کوروش به شمار می رفت. به استناد آثار تاریخی و سفرنامه ‌های جهانگردان، اقلید در دوران پیش از اسلام نیز شهری آباد و مطرح بوده است، از اینرو این شهر ارزش بسیار از نظر تاریخی دارد. در مرکز شهر اقلید در سینه کوهی، از دل سنگ فضایی دو پله ای تراشیده شده و در میان آن گودالی به ارتفاع سی سانتیمتر حفر شده است که مشهور به حوض دختر گبر می باشد. حوضچه دختر گبر از یادمانهای دوره ساسانی و مرتبط به استودانهای بالای تپه سنگی قلات است.
یکی از دیواره های این حوضچه یا قبر باستانی، دارای کتیبه ای به خط پهلوی ساسانی است که در طول ۲ متر و عرض ۸۸ سانتی متر نقش بسته است. این کتیبه در ۲۱ سطر نگاشته شده و در آن نام و نسب متوفی ذکر گردیده و تاریخ دار است که در آن به تاریخ روز خور(۱۱) از ماه آبان و سال ششم یزدگردی (برابر با ۶۳۸ میلادی) اشاره شده است. از آنجا که این سنگ ‌نوشته به صورت عمودی و با خط شکسته نوشته شده، همراه با سنگ ‌نوشته‌ های دربند قفقاز و چند سنگ نوشته دیگر در حوالی تخت جمشید، از مهمترین کتیبه‌ های ساسانی در این سبک خاص به شمار می ‌روند. با اینکه ۸ سطر آغازین این کتیبه آسیب فراوان دیده، اما بقیه قسمتهای آن خوانده و ترجمه شده است که شامل موضوعاتی مانند نام و نسب متوفی، تاریخ نگاشته شدن کتیبه، نام کسی که دستور ساخت این مقبره را داده و اشاره به رسومی که شخص متوفی را چگونه طبق آیین ‌های مرسوم زمان خود به خاک سپرده ‌اند، می باشد. روزگاری این حوض سرپوشی از تخته سنگ داشته است. این کتیبه قدیمی ‌ترین کتیبه سنگ مزار کشف شده در ایران به خط پهلوی است. بر اساس مدارک تاریخی این دخمه جزئی از عبادتگاه زرتشتیان و متعلق به قلعه ای در بالای تپه بوده است. دخمه در اصل آرامگاهی محصور است، به این ترتیب می توانستند در حوض سنگی یک نفر را به راحتی با زانوی جمع شده دفن کنند. با استناد به آثار سرپوشی که در بالای آن تعبیه بوده و اکنون از بین رفته است، از این اثر بعنوان قبر یاد شده که نوشته های حک شده بر آن نیز گواهی بر این مدعا است. همچنین وجود استودانهایی مربوط به زرتشتیان در بالای این تپه نیز این تعبیر را تقویت می کند. زرتشتیان مردگان خود را در بالای تپه قرار می دادند، اگر کرکسها ابتدا چشم راست مرده را مورد حمله قرار می دادند، این فرد را دارای کردار نیک دانسته و جسد وی را به استودان منتقل می کردند در غیر اینصورت جسد در همان تپه باقی می ماند. در آن دوران خانه حاکم اقلید در این منطقه، بالای قلعه قرار داشته و در روزهای عید به ‌ویژه ایام نوروز این حوضچه را پر از حنا می ‌کرده‌ اند و دختر حاکم مقداری از حنا را به عنوان تبرک به مردم می‌ داده است. متاسفانه در حال حاضر این محل به حال خود رها شده بدون اینکه برای آن تدابیری جهت ایمن ‌سازی در مقابل آب و هوا و تخریب ‌های انسانی اندیشیده شده باشد.