Previous Next

خانه تاریخی علی مسیو تبریز

خانه ای تاریخی در تبریز که به خانه ی علی مسیو مشهور است، به فردی به نام کربلایی علی مسیو رهبر فکری مشروطه خواهان آذربایجان منسوب و محلی مخفی برای اخذ تصمیمات مخفیانه و مهم مشروطه خواهان بوده است. علی مسیو و سه فرزند پسرش به همراه ثقه الاسلام و تعدادی از مشروطه خواهان در تبریز به دار آویخته می شوند. خانه ی علی مسیو، بنایی است دو طبقه با پلان نامتقارن که از خصوصیات بارز آن، ارتباط بین حیاطهای اندرونی و بیرونی است که فقط توسط یک دیوار از هم جدا شده اند در حالیکه در اکثر خانه های قدیمی مابین حیاط اندرونی و بیرونی یک فضای معماری وجود دارد. اتاق های تودرتو و حالت غیرمرسوم و به هم وصل شدن قسمت های این خانه جزء معماری منحصر به فرد خانه و تمایز آن از دیگر بناها محسوب می شود.

در میان تاریخ‌ نگاران، این خانه ی تاریخی که به خانه ی علی مسیو در تبریز مشهور است به فردی به نام  «کربلایی علی مسیو» رهبر فکری مشروطه ‌خواهان آذربایجان منسوب است. کربلایی علی مسیو تاجری تبریزی‌ الاصل بوده که به کشورهای اروپایی به‌ ویژه کشور فرانسه سفرهای بسیار داشته و به همین دلیل به « علی مسیو» ملقب می گیرد. مقایسه خانه ‌های اعیان و اشراف آن دوره، با مساحت کوچک این خانه و معماری خاصش که شبیه خانه‌های اعیانی آن زمان نیست،این گمانه را که این خانه،  خانه ی دوم علی مسیو بوده، تقویت می ‌کند؛ اما واقعیت این است که اینجا محلی مخفی برای اخذ تصمیمات مخفیانه و مهم مشروطه ‌خواهان بوده است. برخی دیگر از گمانه‌ زنی ‌های محققان براین منوال است که با توجه به وجود‌نداشتن هیچ نشان و اثری از علی مسیو جز همین خانه، او اصلا در تبریز سکونت نداشته و محل سکونت اصلی وی استانبول یا فرانسه بوده و در جریان مشروطه به تبریز آمده تا در این جریان رهبری فکری داشته باشد.
رهبر فکری مشروطه ‌خواهان آذربایجان، علی مسیو،  سه پسر به نام‌ های حاجی ‌خان، حسن و غدیر داشت که پسر بزرگش جوانی رعنا بود و پسرهای کوچک ١٦ و ١٣‌ساله بودند. همه پسران علی مسیو در ١٠ محرم ١٣٣٠ قمری مصادف با ١٠ دی‌ ماه ١٢٩٠ شمسی در میدان قم باغی (میدان دانشسرای فعلی تبریز) به همراه ثقه‌الاسلام و تعدادی از مشروطه‌ خواهان به دار آویخته شدند. در ضلع جنوبی خانه علی مسیو دیواری وجود دارد که دو شمایل در بالای آن دیوار نصب شده است. گفته می ‌شود این شمایل به یاد دو پسر کوچک شهید وی که کم ‌سن‌ و‌سال ‌تر بودند، ساخته و نصب شده است.
بنا شامل دو طبقه است و از زیرزمین ضلع غربی به عنوان ورودی خانه همسایه استفاده می شود. بنا پلان نامتقارنی دارد.از خصوصیات بارز بنا ارتباط بین حیاطهای اندرونی و بیرونی است که فقط توسط یک دیوار از هم جدا شده اند در حالیکه در اکثر خانه های قدیمی مابین حیاط اندرونی و بیرونی یک فضای معماری وجود دارد. اتاق ‌های تودرتو و حالت غیرمرسوم و به ‌هم‌ وصل ‌شدن قسمت ‌های این خانه باعث می‌ شود کسی که برای اولین‌ بار در آنجا قدم گذاشته، کمی گمراه شود و راه ورود و خروج را گم کند. این معماری منحصر به ‌فرد، مرکز غیبی تبریز را از دیگر بناهای به‌ جامانده از آن روزگار متمایز می‌ سازد.خانه شامل دو حیاط با اتاقهای جانبی در سه وجه حیاط اندرونی و در دو وجه حیاط بیرونی است. این دو حیاط بوسیله یک ورودی باهم مرتبط هستند و حیاط اندرونی با دو پله اختلاف سطح نسبت به حیاط بیرونی در ارتفاع بالاتری قرار گرفته است.
هنگام مرمت، زیرزمین‌ هایی از این خانه کشف شد که به کوچه‌ های پشتی راه داشته و همچنین اصطبلی مخفی برای نگهداری اسب ‌ها وجود داشته و دیلی وجود چنین اصطبلی این بوده است که در صورت کشف مکان جلسه، بوسیله ی اسب ها بتوانند فرار کنند. شاید به همین دلیل است که  بعدها این مکان به نام «مرکز غیبی تبریز» شهرت می باید. البته که تجربه سفرهای اروپایی علی مسیو و شمّ سیاسی او، خلق چنین بنایی را محقق کرده بود. از تزئینات به کار رفته در بنا می¬توان به تزئینات گچی بالایپنجره ها به شکل گل و چهره انسان، وجود سنتوری آجری در بالای پنجره ها، ترکیب گچ و آجر در نما اشاره کرد. قابل ذکر است که در همسایگی علی مسیو، خانه‌ای به نام ختایی وجود دارد که این خانه نیز به یکی از سران مشروطه تعلق داشت. خانواده ختایی از اعیان و اشراف تبریز بودند که در جریان مشروطه حامی مالی سردمداران و مجاهدان بودند، همه اعضای خانواده پس از شناسایی و حمله روس‌ ها به قتل رسیدند و تنها بازمانده کودکی پنج‌ ساله بود که از ترس در زیرزمین آن خانه پنهان شده بود. وجود این دو خانه در همسایگی یکدیگر و نزدیکی آنها به خانه حیدرزاده و مجوعه خانه های تاریخی دانشکده هنر و معماری، خانه-موزه استاد شهریار، عمارت تاریخی شهرداری تبریز و چند اثر تاریخی دیگر این محدوده را به بافت پویای تاریخی تبدیل کرده است که حضور در آن نه تنها برای گردشگران بلکه برای شهروندان نیز دلچسب است.