Previous Next

قلعه دختر فیروزآباد

قلعه دختر، نشان ظهور امپراتوری ساسانی و افول دولت اشکانی است. این دژ مستحکم و نسبتا بزرگ که بر تمام منطقه تسلط دارد، برای دیدبانی و حفاظت از پایتخت اولیه ساسانیان، شهر گور، ساخته شده است.

قلعه دختر از اثار دوره ساسانی در فیروز آباد است. این قلعه که در شش کیلومتری فیروزآباد، در نزدیکی نقش برجسته تنکاب، بر فراز کوه شمالی جای گرفته است، توسط اردشیر بابکان (224-241 م) برای حفاظت از شهر و دفاع در برابر حمله اردوان پنجم، اخرین پادشاه اشکانی، ساخته شده است. این دژ یک فلات کوهستانی را اشغال کرده که از سه طرف بوسیله تنگه احاطه شده است. این بنا که به عنوان کاخ و قلعه نظامی مورد استفاده قرار می گرفته، به علت تسخیر ناپذیری، قلعه دختر نامیده شده است. قابل ذکر است که الهه آب در ایران باستان که آناهیتا نام داشت اغلب در ساخت قلعه های ایران نقش اساطیری داشته و در نامگذاری آنها نیز بی تاثیر نیست که اغلب بنام قلعه دختر شناخته شده هستند. قلعه دختر که از لاشه سنگ و گچ دست کوب و ملاط ساروج ساخته شده، 2300 مترمربع زیر بنا دارد و در آن تالاری با چهارده متر مربع مساحت و هجده متر ارتفاع جای گرفته است. تالار مرکزی این اثر به وسیله فیلپوش هایی به طرحی دایره ای تبدیل شده و دارای گنبدی است که بر روی نقشه ای چهارگوش قرار گرفته است. همچنین دارای گچبری هایی به سبک دوره هخامنشیان در تخت جمشید است. از ویژگی‌ های دیگر این قلعه داشتن مخزن آب سنگی است که در دل کوه ایجاد کرده‌اند و در مواقع مورد نیاز احتیاجات قلعه را بر طرف می ‌کرده است.
در این بنا پلکانی مارپیچی وجود دارد که در سه تراز متفاوت بر روی نقشه ای مربع شکل قرار گرفته است. حیاط مرکزی و راه پله تالار از سنگ لاشه و ملاط گچ ساخته شده و در اطراف حیاط اتاق هایی نیز وجود دارد. در این قلعه آثار اتاق هایی تو در تو، اتاقک های نگهبانی، راهرو و مخزن آبی که در کوه حفاری شده، وجود دارد. هم چنین آثار راه های خروجی مخفی نیز در این قلعه دیده می شود. این قلعه دارای یک حصار دفاعی مستحکم است که به طور منظم در برخی قسمت ها جلوتر و در بخش هایی عقب تر ساخته شده است. بطور کلی میتوان گفت که این قلعه از سه طبقه متوالی ساخته شده که با برج پلکانی به هم مرتبط بوده اند. طبقه اول اتاق نگهبانان با برج ‌های مشرف به جهات مختلف با روزنه ‌های خاص و قابلیت تیراندازی از داخل به خارج قلعه و یک آب انبار و دو حلقه چاه مخفی حفاری شده در دل کوه تا عمق رودخانه بود، طبقه دوم از حیاط و تالاری بزرگ تشکیل می شد که محل استراحت نگهبانان و محافظان و بخش مخصوص مهمانان بود و سرای شاهی که با گنبد پوشانده شده بود طبقه سوم را تشکیل میداد. کاوش ‌های قلعه دختر نشان داده، کمربند دفاعی اصلی دژ که خود دارای بازوهای دفاعی پیش آمده است، ارتفاعی در حدود شش یا هفت متر داشت. در قسمتی از قلعه دهانه غاری دیده می‌ شود که به قول بعضی از محلی ‌ها این غار به کاخ ساسانی در جلگه فیروزآباد راه داشته است که در زمان حمله دشمن به قلعه، محصورین قلعه می‌ توانستند از طریق این غار با شهر ارتباط داشته باشند و بتوانند غذا و نیروی انسانی وارد قلعه کنند. این قلعه از سه جهت شمال، غرب، جنوب با صخره کوهستانی با ارتفاع غیر قابل نفوذ محصور است و بر هر صخره باروی بلند و برج های دیده بانی ساخته شده و در سمت شرق با فاصله بیش از یک کیلومتر از قلعه، دیوار سنگی مستحکمی کشیده شد تا مانع ورود افراد شود. تنها راه ورود به این دژ از جنوب قلعه با پلکان امکان پذیر بوده که علاوه بر صخره کوه از چند لایه دیوار و برج تو در تو با نگهبانان مخصوص محافظت می شد. روی بدنه‌ های بیرونی این دژ به منظور ایجاد دید برای نگهبانان، تیرکش های متعددی احداث نموده ‌اند که شکل کلی آنها به صورت دریچه هایی است مستطیل شکل که در قسمت بالای خود دارای طاق هلالی شکل هستند.