Previous Next

نقش رستم

نقش رستم نام مجموعه ‌ای باستانی در روستای زنگی‌ آباد واقع در شمال شهرستان مرودشت استان فارس ایران است که در فاصلهٔ ۶ کیلومتری از تخت جمشید قرار دارد.

نقش رستم يكي از مهمترين و زيبا ترين مجموعه آثار باستاني سرزمين هميشه جاويد پارس مي باشد كه آثار مهمي را از دورن عيلامي٬ هخامنشي و ساساني درخود نگهداشته است. در دل كوه نيز آثار بسیار عظيمي كنده اند كه شهرياران هخامنشي در آنها آرميده اند. اين آرامگاه ها از راست به چپ، قبور منسوب به خشيارشاه، داريوش كبير، اردشير اول و داريوش دوم می باشند. دراين منطقه آثاري از سه دوره تاريخي ايران که شامل دوره عيلامي 2000 تا 600 قبل از میلاد، دوران هخامنشي 550تا 330 ق.م، و دوران ساساني 224 تا 651 ميلادي هستند برسينه كوهستان حجازي شده اند. نقش رستم نامي نسبتا تازه برای این مکان است و اصولا در زبان پارسي (نقش) به معناي حجاري است و رستم نیز بزرگترين قهرمان ملي ايرانيان است که داستانهاي او درشاهنامه، كه يكي از شاهكارهاي ادبي نه فقط ايران بلكه جهان میباشد، جاويدان شده است. از اين جهت بسياري از مردمان محلي این نقوش باستاني را كه از اصل و تاريخشان بي اطلاع بوده اند، به رستم و ديگر قهرمانان اساطيري نسبت مي داده اند. درحقيقت رستم را مي توان با هركول قهرمان اساطيري يونان همتا دانست. با خواندن كتيبه هاي پهلوي و ميخي در اواخر قرن هيجده و اوايل قرن نوزده ميلادي تاريخ واقعي اين آثار روشن گرديد. همچنين اكتشافات باستان شناسي دراين ناحيه درسال 1316 شمسي یا 1937 ميلادي توسط اريك اف- اشميت وابسته به مركز مطالعات، تحقيقات شرق شناسي دانشگاه شيكاگو شروع شد و بعد از او زمانهاي قديم بعنوان يكي از مهمترين مناطق مقدس مورد توجه واقع شد. دليل اصلي این  امر موقعيت با شكوه طبيعي این منطقه است كه كوه و آب و راه دركنار هم واقع شده اند و هرگاه اين سه عامل كنار هم جمع بودند، آن مکان محترم و حتي مقدس شمرده مي شد و از اين رو مي توان پنداشت كه اينجا در زمان هخامنشيان بعنوان معتبرترين محل اجراي مراسم تشريفاتي و ديني مورد استفاده بوده است و بخاطر نگهداري قبور شاهان تقدس نیز داشته است، بعدها ساسانيان كه خود را جانشين هخامنشيان مي دانستند، بر تقدس آن محل افزودند و دژ محكمي در آن ساختند كه نقوش بسيار مهمي از تاجگذاري و كارهاي برجسته آنها را در برداشت و كتيبه هاي بسيار پر اهميتي نیز در آن حجازي كردند.
قدیمی‌ ترین نقش موجود در نقش رستم مربوط به دورهٔ عیلام است که بعدها بهرام دوم آن را محو کرد و نقش خود و درباریانش را جایگزین آن نمود اما اندکی از نقش پیشین سالم مانده‌ است و می‌ توان آن را با توجه به نقش‌ برجستهٔ کورنگان تا حدودی باز شناخت. دربارهٔ پیشینه و تاریخ این نقش، عقاید مختلفی وجود دارد؛ ارنست هرتسفلد و هایدماری کخ قدمت آن را مربوط به ۴۰۰۰ سال پیش می‌ دانند اما شاپور شهبازی معتقد است که شکل کلاه پادشاه و تاج ملکه، همانند نقوشی هستند که تاریخشان حدود ۸۰۰ تا ۶۰۰ سال پیش از میلاد است و از سوی دیگر، تخت ایزد و ایزدبانو که به شکل مار است، همانند نقش‌ برجستهٔ کورنگان به حدود ۱۲۰۰ سال پیش از میلاد باز می‌ گردد. بنابراین نگاره‌ های عیلامی نقش‌ رستم در دو دورهٔ متفاوت کنده‌ کاری شده‌ اند.