Previous Next

تخت جمشید

تخت جمشید یا پارسه (یا پرسپولیس) نام یکی از شهرهای باستانی ایران است که طی سالیان پیوسته، پایتخت باشکوه و تشریفاتیِ پادشاهی ایران در زمان امپراتوری هخامنشیان بوده‌است.

برآگاهان و فرهنگ پژوهان پوشيده نيست كه دراغاز امپراتوري بزرگ هخامنشيان (550 ق.م) پاسارگاد (يا برطبق منابع متون اسلامي ؛ دشت مرغاب يا مقبره مادرسليمان ) پايتخت سياسي هخامنشیان بوده است و امروزه اثار بجاي مانده از ان در80 كيلومتري شمال تخت جمشيد ،درجاده شيراز – اصفهان ديده مي شود.ايرانيان درقرن ششم ق.م. درسايه رهبري خردمندانه كورش كبير و دردوران حكومت مدبرانه داريوش بزرگ،موفق به تشكيل يك دولت جهاني و بافرهنگ شدند كه حدود ان از سرزمين سكاها (يعني ايرانيان شمالي كه دراسياي ميانه دران سوي سغد بودند) تا حبشه ،و از دره رودخانه سند تا سارد (يعني تا ساحل درياي مديترانه ) گسترش داشت. بسياري از ملت هاي متمدن آن روزگار از قبيل مصري ها ،يوناني ها ،مادها ،ارمني و عيلامي ها اطاعت  و فرمانبرداري از هخامنشيان راپذيرفته بودند. بيشتر دانشمندان ايران شناس معتقدند كه داريوش بزرگ براي اين مصمم به ساختن چنين مجموعه باشكوهي مشتمل بر كاخهاي تشريفاتي متعدد ، درمنطقه تخت جمشيد شد ،تا هم پايتخت بهاري ايران باشد و هم جايگاه برگزاري جشن هاي نوروزي كه همزمان با اعتدال ربيعي بود .از آن پس كاخ هاي هگمتانه (همدان امروزي )،شوش (پايتخت عيلام )و تخت جمشيد (پارسه ) به ترتيب به صورت اقامتگاه هاي تابستاني ،زمستاني و بهاري هخامنشيان بشمار مي امد. البته بطور كلي تخت جمشيد نه تنها يك پايتخت سياسي و اقتصادي و نظامي بود ،بلكه سكونتگاه تشريفاتي پادشاهان هخامنشي هم بشمار مي امد . نام اصلي اين مجموعه در كتيبه هاي تخت جمشيد ،پارسه است. يونانيان اينجا را پرسه پليس يعني شهرپارسيان مي گويندكه اين نام از یونان به غربيان رسید و امروزه همه جا ،اين نام رايج است .اما نام تخت جمشيد بيشتر شهرت دارد .تخت دراينجا بمعني پايتخت و سكوي بزرگ كاخهاي ارگ شهر پارسه است و جمشيد نمونه شهرياري و برپاكننده نوروز و مشهورترين فرمانرواي ايران قديم است كه درشاهنامه فردوسي كه شاهكارادبي ايران مي باشد . از ان بسيار ياد شده است.
تخت جمشيد گل سرسبد و نتيجه درخشان هنرها و زبر دستيهاي مردماني است كه با فرهنگهاي قديمي و گوناگون ،اجزاءفرهنگي و هنري خود را در اختيار معماران ايراني گذاردند و اين معماران ماهر ،با استفاده از اين اجزاء هنري ،مجموعه پرارزشي از فرهنگهاي ملتهاي گوناگون بوجود اوردند كه درريزه كاريها و جزئيات هنري درتمدنهاي پيشين سابقه دارد اما دركل ،خلقتي نوين و شاهكاري تازه است و بانمونه هاي هنري پيشين يكسان نيست .به تصريح كتيبه داريوش بر ديوار جنوبي صفه تخت جمشيد ،ساختن كاخ هاي این منطقه درزمان داريوش بزرگ ،به فرمان او اغاز گرديد(حدود سال 518.ق.م) تخت جمشيد دردامنه كوهي كه دران زمان به كوه مهر و اكنون به كوه رحمت مشهور است واقع شده .اين كوه درزمان هخامنشيان به منزله يك مكان محترم و مقدس درقلب دولت بزرگ و جهاني انان بود. البته بايد درنظر داشت كه كوهستان دراساطير ايراني همواره مكاني محترم شمرده مي شود . كاخهاي تخت جمشيد را داريوش بزرگ و پسرش خشيارشا و نواه اش اردشير يكم درمدت پنجاه سال (از 518تا 470ق.م)ساختند ،پادشاهان بعدي هخامنشي نيز سعي بران داشتند كه بر ان مجموعه هنري چيزي  بيافزايند يا اصلاحاتي درساختمانهاي ان بكنند پس مي توان گفت  كه دوران ساخت بناي تخت جمشيد حدود 180 سال طول كشيده و كاخ هاي ان به مدت 200 سال ،يعني تا 330 ق.م كه اسكندر مقدوني انها را به اتش كشيد ،آبادو سكونتگاه پادشاهان هخامنشي بود .ناگفته نماند كه حجاري برخي از اجزاءكاخ ها تا سال 330 ق.م هنوز به طور كامل پايان نيافته بود. وسعت كامل كاخ هاي تخت جمشيد حدود 125000 متر مربع مي باشد كه كل اين مساحت با ارتفاعي حدود 8 تا 18 متر، از سطح جلگه مرودشت بالاتر است. اين مجموعه عظيم احتمالا محلي براي برگزاري مهم ترين و بزرگترين جشن ايرانيان يعني نوروز كه مصادف با آغاز بهار و بيست و يكم ماه مارس ميلادي مي باشد  ساخته شده بودند.