Previous Next

غار شاپور

غار شاپور در انتهای تنگ چوگان و در چهار کیلومتری شهر بیشاپور در شهرستان کازرون مهمترین پایتخت ساسانیان در ارتفاع حدود ۸۰۰ متری از سطح زمین قرار دارد و دهانه آن حدود ۳۰ متر می‌باشد.

شهر باستانی بیشاپور در حاشیه رودخانه شاهپور در کنار جاده شاهی که در زمان هخامنشیان، تخت جمشید را به شوش و در زمان ساسانیان، به تیسفون متصل می‌کرد، قرار دارد و در ردیف بزرگ‌ترین شهرهای دوره ساسانی بوده است. در مجاورت ویرانه‌های شهر باستانی بیشاپور، تنگ طبیعی- تاریخی چوگان قرار دارد که دارای سه روستا می‌باشد و رودخانه شاپور در جهت شمال شرقی- جنوب غربی، در میان تنگ روان است. غار شاپور یکی از سه غاری است که در قسمت غربی تنگ چوگان قرار گرفته‌اند. غار شاپور با دهانه‌ای بزرگ‌تر از دو غار دیگر (حدود 30 متر)، در وسط قرار گرفته و دارای دو کتیبه می‌باشد که یکی از آن‌ها ترجمه کتیبه شاپور در نقش رجب است. غار سمت چپ به نام غار مادر شاپور و غار سمت راست، غار مرمر (یا به قول اهالی منطقه آشپزخانه شاپور) خوانده می‌شوند. بعد از ورود به غار محوطه‌ای وسیع قرار گرفته که هر چه به طرف عمق پیش می‌رویم، از عرض غار کم می‌شود. این غار از 4 گذرگاه بزرگ، 5 گذرگاه کوچک، 4 مسیر فرعی و 3 تالار تشکیل شده است. پروفسور گریشمن تالارهای غار را به وسیله دریاچه‌های کوچک جدا از هم اعلام کرده است اما در حال حاضر به علت بارندگی کم، این دریاچه‌های کوچک از بین رفته و به جای آن‌ها گودال‌هایی از گِل و لای ایجاد شده‌اند. از سقف این غار در همه قسمت‌ها، آب می‌چکد و استالاکتیت‌های زیبایی به وجود آورده است که حتی اشکالی از حیوانات را بر روی سنگ‌ها می‌توان دید. این غار به سبب قرار گرفتن مجسمه شاپور اول؛ پادشاه پرآوازه ساسانی بر دهانه آن، به این نام معروف شده است. این مجسمه 6 متری شاهکار پیکرتراشی ایران باستان است که پس از گذشت 1700 سال، با وجود آسیب‌های فراوان، همچنان باقیست و پادشاه را با جامه‌ای ساده، ظریف و لطیف با کمربندی که به دور کمر بسته و شمشیر حمایل کرده، نشان می‌دهد. دست راست تندیس بر کمر و دست چپ بر قبضه شمشیر است. ریش شاه آرایش شده و از حلقه‌ای گذشته است. موهای وی بلند و تاج کنگره‌داری بر سر دارد. این مجسمه در اثر وقوع زمین‌لرزه‌ای، واژگون شد و در سال 1336 خورشیدی (پس از گذشت 1000 سال) توسط ارتش ایران تعمیر شد و به محل اولیه خود بازگشت که شرح آن در یکی از کتیبه‌هایی که در دهانه غار وجود دارد، درج شده است. در این سال برای دستیابی آسان به غار، 230 پله از ارتفاعات صعب‌العبور دامنه پرشیب تا ورودی غار، در سنگ‌های کوه کنده شده و سیمان گردید و 4 ایوان از دهانه به طرف داخل غار مهیا شد. عنوان شده است که در جریان افتادن استان فارس امروزی به دست اعراب، ۲۵ آگوست سال ۶۳۳ میلادی یک سردار عرب به نام نصر ابن سیار وارد غار شاپور شد و غار در آن زمان پر از آثار تاریخی و هنری ایرانیان بود. نصر دستور افکندن مجسمه شاپور از جایگاهش داد و آثار دیگر هم از آسیب در امان نماند. نصر پیشنهاد مردم محل را که در برابر دریافت مقداری زر از آنان، اجازه دهد که مجسمه را به حالت اول بازگردانند، رد کرد.
اختلاف ارتفاع تراس اول با 10 پله به تراس دوم، دوم به سوم با 8 پله و سوم به چهارم دارای 7 پله است. پیکره در تراس چهارم قرار دارد و از دهانه غار، کاملاً مشخص است. این تراس وسیع‌تر از تراس‌های دیگر است و به وسیله 12 پله به عمق غار راه دارد. در واقع ایجاد این تراس‌ها برای مشاهده هر چه بهتر مجسمه بوده است. بعد از برپایی مجسمه، 4 سکو پیرامون آن برای قرار دادن قطعات جدا شده مجسمه ساخته شد که در حال حاضر سکوها ویران شده و فقط جای آن‌ها مشخص است. در فاصله حدود 80 متری پشت سر مجسمه، برای جمع‌آوری قطرات آبی که از سقف و بدنه می‌چکد، حوض‌هایی با ابعاد و شکل‌های مختلف ساخته شده است. در واقع به دلیل وجود این حوضچه‌ها، احتمال داده می‌شود که از این غار به عنوان سکونتگاه موقت استفاده می‌شده است. در گذشته از سوی برخی باستان‌شناسان این گونه بیان شده بود که این غار آرامگاه شاپور اول می‌باشد اما هیچ گونه مدرکی که تأییدکننده این گمانه باشد در دست نبود اما با کشف اتفاقی اسکلتی متعلق به انسان در اردیبهشت ماه سال 1392 خورشیدی در قسمت انتهایی یکی از دالان‌های غار شاپور، گمانه‌ها پیرامون احتمال قرار داشتن آرامگاه این پادشاه ساسانی در این غار، بار دیگر مطرح شد. به علت شیب زیاد و سنگی بودن کوهپایه جنوبی کوه شاپور، پوشش گیاهی این ناحیه، تنها به درختچه‌های پراکنده بادام کوهی محدود می‌شود در حالی که قسمت‌هایی از کوه شاپور که دارای شیب کمتری در دامنه‌اند، جنگل‌های بلوط پراکنده‌ای دیده می‌شود که گویای عمق نسبی خاک می‌باشند. تنوع درجه حرارت در قسمت‌های مختلف غار، تنوع رسوبات آهکی، تنوع رطوبت، تغییرات باد، تغییرات سایه روشن‌ها، وجود شعاع‌های کوچک نور در قسمت‌هایی که با فضای بیرون ارتباط دارند و بسیاری از شاهکارهای شناخته و ناشناخته طبیعت، به پیدایش این مجموعه زیبا و شگفت‌آور منتهی شده است.