Previous Next

قلعه قمچای بیجار

داستان‌ها و افسانه‌هایی که درباره آیتوس (سردار قلعه) و جنگ‌های وی و همچنین موقعیت وهم‌آلود درون و بیرون قلعه از زبان‌ مردم محلی نقل می‌شود، قلعه را به بنایی اسرارآمیز تبدیل کرده است.

قلعه قمچقای در نزدیکی روستایی به همین نام و روی یکی از کوه‌های بلند منطقه قرار دارد. روستای قمچقای در 45 کیلو‌متری شمال بیجار در استان کردستان و در کنار رود قمچقای واقع شده ‌است. مردم قمچقای و دیگر روستاهای اطراف به زبان ترکی آذربایجانی تکلم می‌کنند. موقعیت جغرافیایی این قلعه از هیبت و عظمت خاصی برخوردار است؛‌ از یک سو به دره‌ای مشرف است که در قدیم به دره شاهان شهرت داشت و تیغه‌های بلند وهولناک این کوه با پرتگاه‌های بلند، بالا رفتن از آن و رسیدن به دژ را بسیار دشوار می‌کند. از سوی دیگر این قلعه، از جنوب غربی، جنوب شرقی و شرق به پرتگاهی دیگر مشرف است. این قلعه از سمت شمال که از ارتفاع کم‌تری برخوردار است، بقایای دیواری عریض و محکم از سنگ لاشه با ملات و برج‌های نیم استوانه موجود است. دروازه قلعه نیز در این سمت قرار دارد. در این قلعه سفال‌هایی از دوره اسلامی (قرن 6 و 7 قمری) به چشم می‌خورد. بیرون قلعه و در سمت شمال‌غربی، بقایایی از دیواره‌ها و تراس بندی‌ها دیده می‌شود. این پشته از طریق پلکانی که از سنگ کوه تراشیده شده با اراضی مرتفع شمالی مرتبط بود.
آب انباری در کوه ساخته شده، تونل با 42 پله راهرویی که آن را هم دردل کوه حفر کرده اند، نشانه‌های دیگری از اهمیت ویژه این قلعه است. سنگ‌های تراش خورده قلعه قمچقای دارای مشخصاتی نیست که بر مبنای آن بتوان زمان ساخت بنای قلعه را به دقت تعیین کرد، ‌با این حال به احتمال قوی می‌توان آن را متعلق به دوره‌های پیش از میلاد مسیح، مثلا دوره مانایی و ماد دانست که تا دوره های ساسانی و اسلامی نیز مورد استفاده بود. به گفته باستان‌شناسان، ساخت چنین قلعه‌ای با دیوارهای عظیم، بلند و قطور، مخصوص کاخ‌ها و قصرهای سلطنتی است که رایج‌ترین شیوه معماری دوره هزاره اول قبل از میلاد به شمار می‌رود. وسعت قلعه که بالغ بر 5000 مترمربع است به همراه مخازن متعدد آب و پناهگاه زیرزمینی آن که با عمق 41 پله در زیر قلعه بنا شده،‌ حاکی از وجود تمدن درخشانی در این منطقه بوده است. ظاهرا سازندگان اولیه قلعه قمچقای، نویسندگان کتیبه قمچقای بوده‌اند که به خط هیراتیک (نیمه تصویری) روی صخره‌های 10 متری مشرف به دره آسیاب نقش بسته است. دره عمیق آسیاب در غرب روستای قمچقای واقع شده است. وجود این تمدن آن هم در حدود هزاره چهارم قبل از میلاد باعث اعجاب و شگفتی است، اما موضوعی که بیش از هر چیز انسان را به تحسین وامی‌دارد، وجود کتیبه‌ای است که با خط نیمه‌تصویری (هیراتیک) به دست اقوام و ساکنین این قلعه نوشته شده و گواه فرهنگ و تمدن مترقی آنهاست. منبع‌های ذخیره آب که توسط تونل پله داری به پایین راه می‌یابد‌، تا حدودی به آب انباری که در زندان سلیمان وجود دارد شبیه است و نشانه دیگری از قدمت قلعه تا دوره مانایی است.