Previous Next

معبد و گورستان تاریخی قدمگاه

در استان آذربایجان شرقی، شهرستان آذرشهر با فاصله یک ساعته از تبریز، در نزدیکی روستای قدمگاه که اهالی بومی آن را بادامیار می خوانند، غاری است به نام غار قدمگاه ، بسیار شگرف و با قدمت دیرینه؛ البته قدمتش به طور دقیق مشخص نیست اما آن را متعلق به دوره پیش از اسلام می دانند. در سال ۱۳۴۷ شمسی، باستان شناسان آلمانی در بازدیدی که از این منطقه داشته اند، قدمت این مجموعه را ۵۰۰۰ سال تخمین زدند و همچنین استاد دانشگاه تبریز، دکتر نواب، نیز با بررسی و مطالعاتی که پیرامون این مکان داشته اند، قدمت آنرا تا ۱۲۰۰۰ سال تخمین زده اند.

در استان آذربایجان شرقی، شهرستان آذرشهر با فاصله یک ساعته از تبریز، در نزدیکی روستای قدمگاه که اهالی بومی آن را بادامیار می خوانند،  غاری است به نام غار قدمگاه ، بسیار شگرف و با قدمت دیرینه؛ البته قدمتش به طور دقیق مشخص نیست  اما آن را متعلق به دوره پیش از اسلام  می دانند.  در سال ۱۳۴۷ شمسی، باستان شناسان آلمانی در بازدیدی که از این منطقه داشته اند، قدمت این مجموعه را ۵۰۰۰ سال تخمین زدند  و همچنین  استاد دانشگاه تبریز، دکتر نواب، نیز با بررسی و مطالعاتی که پیرامون این مکان داشته اند، قدمت آنرا تا ۱۲۰۰۰ سال تخمین زده اند. قدمگاه در زبان اوستایی به معنی نیمکره صیقل یافته می باشد که به غلط به عناوین دیگری  توسط اعراب  تعبیر می شده است.آثار و نشانه های متعددی از ادوار مختلف تاریخی مانند اشکانیان، ساسانیان و ایلخانان در معبد قدمگاه دیده می شودکه نشان از اهمیت این فضا در آن دوران دارد.
در اصل  مسجد یا معبد قدمگاه است که چونان غاری در دل کوه کنده شده است از این رو آن را غار قدمگاه نیز می نامند.   این معبد یکی از تاریخی ترین معابد آذربایجان می باشد و در زمان های مختلف کاربری های مختلفی چونان پناهگاه، معبد مهرپرستی و آتشکده در دوره ساسانی تا تکیه گاه درویشان و عارفان و در نهایت ، مسجد در دوره ایلخانیان داشته است. بدین گونه که معبد قدمگاه در اصل معبد پیروان آیین مهر بوده، مکانی برای مراسم آیین میترائیسم که در دوره ی مغول یعنی قرن شش تا هشت هجری قمری به تکیه و محل اعتکاف عرفا و دراویش و سپس با تعبیه محرابی که رو به قبله دارد به صورت عبادتگاه اسلامی در آورده شد که کماکان نیز به صورت مسجد مورد استفاده قرار می گیرد و اهالی و روستائیان مراسم مذهبی ماههای محرم ورمضان را در این محل انجام می دهند.
معبد یا مسجد قدمگاه به لحاظ شیوه معماری، از جمله بناهای مهم و تاریخی محسوب می شود. مسجد دری دارد چوبی و  در قسمت جلوی درب طاق سنگی قراردارد که برروی دو پایه سنگی استوار است. این طاق سنگ مربوط به درب سنگی غار بوده که قبلاً وجود داشته است.از کنار طاق سنگ تا خود غاربه طول چهارده قدم متعارف، دالانی باریک وجود داردکه کمی از سطح زمین بلندتراست. این بلندی مانع نفوذ آب برف و باران به داخل غار می شود. فضای غار زیرزمینی دایره شكل است که قطری برابر ۱۵ متر دارد و دالانی به طول ۹ متر با عرض ۱٫۵و ارتفاع حدود پنج متر به دهلیزی وسیع تر به طول ۵٫۵ متر با عرض بیش از ۲۰متر با ارتفاع پنج تا چهار متر می پیوندد که این دهلیز به فضای گنبدی شکل غار باز می شود و این فضا هم از کف تا پنجره نورگیر سقف حدود ۱۲متر ارتفاع دارد. به طور کلی قطر داخلی نیمکره بیضی گون معبد،  ۱۵ متر و ارتفاع ۱۲متر می باشد که توسط خواجه علی بادامیاری و در دوره ایلخانی به شکل کنونی درآمده است. با توجه با شکل بنا، شدت صوت در سراسر معبد به طور یکسان قابل شنیدن است.
درون غار به شکل استوانه کامل با همان قطر تقریبی پانزده متر با دودکش یا هوا کش کله قندی است که این روزنه بشعاع نیم متر، هم وسیله تهویه و هم پنجره نوررسانی داخل غاراست  که در منتهی الیه دودکش از طرف داخل به تعداد هشت عدد شمش طلای ناب استوانه ای شکل در دو ردیف به صورتی  از سقف معبد آویزان و نصب شده بوده که با انعکاس نور خورشید و ماه در روز و شب، روشنایی داخل معبد را تامین می کرده است.  که متأسفانه تعدادی از آنها در یورش روسها به آذربایجان به یغما برده شد وسه عدد باقیمانده نیز به دستور رضاخان از جا کنده و به تهران منتقل شد و به سرنوشتی نامعلوم دچار شدند.
محراب غارگنبدی شکل با مقرنس ها و گچ بری هایی برجسته و آویخته به دوره صفوی تعلق دارد. در سمت راست ورودی مسجد نیز طاقچه مانندی قرار دارد که اغلب با شمع هایی سفید و سوخته مزین شده است و اهالی درآنجا شمع روشن می کنند. این محل تا چند سال پیش جای یکی از عجیب ترین سنگهای روی زمین بود با رنگ کهربائی مایل به یشمی معروف به سنگ یشمی شفابخش با این اعتقاد که در بهبود دردهای رماتیسمی، اعصاب و روان موثر بوده است و اکنون در موزه لندن بریتانا به نام سنگ آذرشهر نگهداری می شود. سنگ یشمی در آن سیاهی داخل غار انواری از خود تشعشع می کرد و برای لحظه ای مسجد را منور می ساخت.
در کنار معبد و مسجد گنبدی شکل روستای بادامیار(قدمگاه) آذرشهر گورستان تاریخی نیز قرار گرفته است.گورستان قدیمی بادامیار روی پشته ای قرار دارد و سنگ نبشته ها و حجاری ها و مجسمه های متنوعی در آن به چشم می خورد، سنگ نبشته ها و الواح قبور به خط کوفی و ثلث نو است.خطوط کوفی اغلب سنگ نبشته های ثلث به طور تقریبی همه یکنواخت و یک دست است و نشان می دهد که در روزگاری کنده شده اند که مذهب جعفری در آذربایجان رسمیت و عمومیت یافته و محبت خاندان نبوت در دلها جان گرفته و نام ائمه اطهار(ع) زینت بخش کتیبه های قبور بزرگان علم و عرفان شده است.