Previous Next

مسجد بیرون ابرکوه

مسجد بیرون منزلگاه علی بن موسی الرضا (ع) یکی از مساجد تاریخی ابرکوه است که در مسیر حرکت امام رضا (ع) از مدینه به مرو (مشهد مقدس) در ۱۷ آبان ماه سال ۱۹۵ هجری شمسی برابر با هشتم ربیع الاخر سال ۲۰۱ هجری قمری، بنا شده است. بنای اولیه آن از قدیمی‌ ترین مساجد ایران به شمار می‌ رود.

این مسجد در جنوب شهر واقع گردیده و چون در گذشته، بیرون از حصار شهر ساخته شده به «مسجد بیرون» شهرت یافته است. مسجد بیرون ابرکوه شامل دو ایوان، گنبد خانه، شبستان با حیاط مرکزی است. کتیبه کاشی معرق درسه رشته خط به عرض تقریبی ۶۵ سانتیمتربه رنگهای سفید وآبی برپیشانی سردر ورودی مسجد نصب شده که از آن اطلاعات تاریخی بدست می آید. نقشه مسجد در حال حاضر از نوع مساجد دو ایوانی است. ایوان غربی به گنبد خانه ‌ای راه دارد که از داخل آن مربع و از خارج نیم دایره است. ضخامت دیوارهای این قسمت در برخی جاها بیش از یک متر است. ایوان شرقی کوچکتر است. تنها ورودی مسجد در حال حاضر در جبهه شمالی از طریق اتاقی به ایوان غربی باز می ‌شود. علاوه بر این دو گذرگاه دیگر نیز وجود دارد که از اتاق‌ های جانبی به گنبد خانه و صحن راه پیدا می‌ کند. بقایای تنها مناره مسجد در قسمت شمال محوطه گنبد دار واقع گردیده و امروزه تنها قسمت تحتانی آن که برای رفتن به پشت بام استفاده می ‌شود بر جای مانده است. ایوان شرقی که از سه جهت به آن راه است به دو اتاق کوچک در شمال منتهی می ‌شود. مسجد بیرون ابرکوه با گنبد و طاق پوشش یافته است. طاق ‌ها از نوع دو مرکزه و جناغی از نوع معماری اوایل اسلام و نمونه‌ هایی از قوس ‌های گهواره‌ ای شکل دوره ساسانی و اوایل اسلام هستند. شکل این طاق ‌ها و قوس‌ ها گویای ساخت آنها در قرون نخستین اسلام است. طبق تحقیقات انجام شده این مسجد تغيير شکل يافته يک آتشکاه از دوره ساساني است. خط نسخ آن از انواع خطوط کتیبه‌ های مورد توجّه دوران تیموری در قرن نهم هجری یا پانزدهم میلادی است. این نوع خط را میتوان درکتیبه های افریزی مسجد گوهرشاد که در سال ۸۲۱ هجری (1418 میلادی) و نیز مناره مصلای هرات که بین سالهای ۸۲۰ و۸۲۱ هجری (1437 و 1438) میلادی ساخته شده اند مشاهده کرد. معروف است این بنای مذهبی، محل استراحت حضرت علی بن موسی‌ الرّضا (ع) در سفر از مدینه تا مرو بوده است.