Previous Next

کلیسای مریم مقدس

در نزدیکی شهر ماکو و در کنار روستایی به نام بارون، عبادتگاهی تاریخی وجود دارد که در سکوتی زیبا فرو رفته است. این بنا خودش را در دهانه ی دره ای جا کرده که رودخانه زنگی مار از آن می گذرد و هر تکه از آن داستان هایی تاریخی و رازهایی سر به مهر را در دل دارد. نامش کلیسای مریم مقدس است که با نام زور زور شهرت یافته و با چشم اندازی تماشایی در کنار خود، یکی از منحصر به فرد ترین تصاویر را به نمایش در می آورد. ظاهر این کلیسا بسیار ساده اما پر ارزش است؛ به همین دلیل نامش در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و به دلیل ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو، توجه جهانیان را نیز به خود جلب کرده است.

در نزدیکی شهر ماکو و در کنار روستایی به نام بارون، عبادتگاهی تاریخی وجود دارد که در سکوتی زیبا فرو رفته است. این بنا خودش را در دهانه ی دره ای جا کرده که رودخانه زنگی مار از آن می گذرد و هر تکه از آن داستان هایی تاریخی و رازهایی سر به مهر را در دل دارد. نامش کلیسای مریم مقدس است که با نام زور زور شهرت یافته و با چشم اندازی تماشایی در کنار خود، یکی از منحصر به فرد ترین تصاویر را به نمایش در می آورد. ظاهر این کلیسا بسیار ساده اما پر ارزش است؛ به همین دلیل نامش در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و به دلیل ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو، توجه جهانیان را نیز به خود جلب کرده است.
ساخت کلیسای زور زور توسط اسقف اعظم کلیسای تادئوس مقدس، به نام زکریا صورت گرفت و به یکی از مراکز تعلیمات دینی و فرهنگی و ادبی تبدیل گردید. داستان این کلیسا به زمانی باز می گردد که پاپ، رهبر کاتولیک ها، تصمیم گرفت پیشنهاد قبول دین کاتولیک توسط ارامنه و قبول رهبریت پاپ بر کلیسای ارمنی را بپذیرد به شرط آنکه اروپاییان به ارامنه کمک کنند تا کلیسای ارمنی را تحت سلطه در آورده و همگان را مجاب به پیروی از کلیسای کاتولیک کند.
اسقف زاکاره یا زکریا در سال ۱۲۹۸ میلادی کار ساختن کلیسایی با عنوان مریم مقدس و ساختمان هایی به عنوان مرکز علمی و مذهبی، را آغاز نمود. ساخت این کلیسا در سال ۱۳۱۴ میلادی پایان یافت و مبلغان در آن مستقر شدند. آنها توانستند به دیگران بگویند که اروپاییان خواستار کمک به آنها هستند و می توانند در نجات از دست مغولان کمک کنند؛ به شرطی که سایرین، پاپ را به عنوان رهبر کلیسای ارمنی قبول کرده و با ادغام کلیسای ارمنی در کلیسای کاتولیک موافقت کنند. با این وعده ها برخی از روحانیان ارمنی فرمانبری از جاثلیق را پذیرفتند. یکی از آنها هوانس زور زورتسی بود که از فارغ التحصیلان دیر گلازور به شمار می رفت. مسئولیت مرکز علمی مذهبی زور زور بر عهده ی وی گذاشته شد که ارتقای چشمگیر کیفیت علمی این مرکز را به دنبال آورد. بعد از فوت هوانس زور زورتسی در سال ۱۳۳۸ میلادی این مرکز رونق خود را از دست داد و با نقل مکان میسیونرهای دومینیکن به دیر کرنا در نخجوان دیگر نتوانست به عنوان یک مرکز آموزشی به کار خود ادامه دهد. از این زمان، زور زور تبدیل به یک مرکز مذهبی شد و تا اوایل قرن ۱۷ میلادی و اوج جنگ های ایران و عثمانی به فعالیت خود ادامه داد اما از آن پس متروکه ای از آن برجای ماند.
از نظر معماری، کلیسای کوچک زور زور یک بنای صلیبی شکل است که مانند سایر کلیساهای ارمنیِ هم عصر خود با سنگ های تراشیده شده در حجم های مختلف ساخته شده است. در نمای داخلی و خارجی ساختمان، سنگ های تراش دار منظم دیده می شود که به صورت خط کشی بر روی هم قرار گرفته اند و بند ملات ( لایه ای برای چسباندن سنگ ها به هم) در ظاهر به چشم نمی خورد. سازندگان سنگ ها در گذشته، آنها را به گونه ای تراشیده بودند که هر دو سنگ در یک دیگر چفت شده و محکم می گشتند. ورود به کلیسا تنها از قسمت غربی آن ممکن است و دری فلزی با نوشته های ارمنی و نقش صلیب شما را به درون هدایت می کند. درون بنا، چهار طاق با قوس های بیضی شکل به چشم می خورند و چهار نورگیر کوچک در چهار ضلع وجود دارد. گنبدی ۱۶ ضلعی به صورت عرقچین (مدور) بر فراز ساختمان قرار گرفته که در ساق آن هم نورگیرهایی تعبیه شده اند.این کلیسا ظاهر بسیار ساده ای دارد و تنها تزیین آن نقش صلیب بر روی سنگ ها و ستون‌های کاذبی است که در اطراف پنجره‌ها و نورگیرها قرار دارند و به قوس جناغی ختم می شوند.
بنای اولیه زور زور در دره بستر رودخانه قره سو و حدود ۵۰ متر بالاتر از سطح دره قرار داشته است. در سال ۱۳۶۶ شمسی به منظور آبرسانی به زمین های دشت ماکو، پروژه ای تحت عنوان سد مخزنی بارون کلید خورد. برای حفظ این بنای با ارزش، مدیریت اجرائی سازمان میراث فرهنگی کشور تصمیم گرفت تا کلیسا را به محلی امن انتقال دهد. به این منظور در مدت ۲۵ روز این بنا را به یک برآمدگی صخره ای با ارتفاع حدود ۱۱۰ متر و به فاصله ۶۰۰ متری آن نقطه انتقال دادند. در این انتقال تمامی نکات علمی رعایت شد و لایه‌های دیوار چینی به صورت سنگ به سنگ، شماره گذاری شدند تا در جای درست خود قرار گیرند. پس از تغییر مکان کلیسا قسمت هایی که در محل قبلی آسیب دیده بودند، مرمت شدند تا شکل آن حفظ شود. اهمیت و ارزش کلیسای زور زور باعث شد تا نامش در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ۶۱۵۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار گیرد. این اثر در سال ۲۰۰۸ نیز به ثبت جهانی رسید و در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.