Previous Next

کلیسای موجومبار

در گذرگاه راه تبریز به مرند، در حدود سی کیلومتری تبریز، پس از گذشتن از میان دشت و تپه ماهورها، روستای کهنسال و تاریخی موجومبار رخ می نمایدکه کلیسای موجومبار را درخود جای داده است. پژوهشگران تاریخ ساختمان کلیسا را سده ی نهم تا سیزدهم میلادی دانسته اند. در بیرون این ساختمان، شماری سنگ گور با نقش صلیب وجود دارد که نشانگر ارزش و اهمیت این مکان مقدس در روزگار آبادانی آن است. در میان کلیساهای ارمنی، که همانند میترائوم هستند و همانندی بسیاری با نقشه کلیسای هریپسیمه موجومبار دارند، می توان کلیسای نامور اِقوارد را، که از سده ششم میلادی بر جای مانده، نام برد.

در گذرگاه راه تبریز به مرند، در حدود سی کیلومتری تبریز، پس از گذشتن از میان دشت و تپه ماهورها، روستای کهنسال و تاریخی موجومبار رخ می نماید. خانه های روستا بر فراز تپه، برروی هم و به گونه ای پلکانی و از مصالحی چون خشت، گِل و سنگ لاشه ساخته شده اند. ساختمان کلیسا نسبت به جای خانه ها در پایین ترین سطح ساخته شده و از نظر اندازه، در سنجش با آنها، ساختمانی بزرگ و باشکوه به نظر می رسد.کلیسای هریپسیمه از گذشته های دور تاکنون به سنت هریپسیمه مقدس، سورپ هریپسیمه، موژومبار و موجومبار نامور بوده است. نام این کلیسا شاید از نام هریپسیمه، دختر آشوت باگرادونی، پادشاه ارمنستان گرفته شده است.

درباره ی تاریخ ساختمان کلیسا نظریه های گوناگونی ابراز شده است. نصرت الله مشکوتی، نویسنده ی کتاب فهرست بناهای تاریخی و مکان های باستانی ایران، تاریخ بنای ساختمان اصلی کلیسا را سده ی نهم میلادی دانسته است اما پژوهشگران دیگر تاریخ ساختمان آن را دوران ایلخانی؛ یعنی، سده ی سیزدهم ـ چهاردهم میلادی می دانند. زیر بنای کلیسای موجومبار 13×23 متر و به ارتفاع آن 8 متر با سقف شیروانی است که روی آن را خاک و شن پوشانده است. تمامی بنا به سنگ لاشه ساخته شده و ورودی بنا در ضلع جنوبی و غربی کلیسا قرار دارد. تالار کلیسا روی چهار ستون قرار گرفته و محراب کلیسا به شکل نیم دایره در ضلع شرقی و وسط دو اتاق کوچک ساخته شده است. شش نورگیر در بالای دیوارهای غربی و شرقی و دیوار جنوبی و یکی نیز در سقف کلیسا به فضای محوطه بزرگ داخلی بنا، نور ملایمی می بخشد.
استاد فرهیخته ورجاوند یادآور شده اند که با توجه به غار کنده شده در تپه کنار دیوار شمالی کلیسا، که همانندی بسیار به نیایشگاه های کهن دارد و همچنین با توجه به اینکه کلیسای سورپ هریپسیمه در آغاز زیارتگاه بوده و بعد به صورت کلیسا درآمده می توان گفت پیشینه این محل، که جایگاهی مقدس و پیش از برآمدن آیین حضرت مسیح (ع) مورد ستایش بوده، کهن تر از تاریخ های یاد شده است. نقشه ی کنونی کلیسا در سنجش با پرستـشگاه های کـهن، همـانندی بسـیاری به نیایـشگـاه هـای مهـری(میـترائـوم) چـون مهـرابـه ی دویچ التنبورگ در اتریش، مهرابه ی دورا اوروپوس و مهرابه ی لندن دارد و از یک ناو یا نِف مرکزی و دو ناو پهلویی تشکیل شده است. محراب کلیسا، که حدود یک متر از سطح اصلی درون ساختمان بلندتر است و به گونه ی نیم دایره با سقف کاو غار مانند ساخته شده، همانندی بسیار این ساختمان را با یک پرستشگاه مهری بیشتر می سازد.
در میان کلیساهای ارمنی، که همانند میترائوم هستند و همانندی بسیاری با نقشه کلیسای هریپسیمه موجومبار دارند، می توان کلیسای نامور اِقوارد، که از سده ششم میلادی بر جای مانده، نام برد. این ساختمان در دامنه کوه های آرا در ارمنستان قرار دارد و ساختمانی است با یک ناو بزرگ میانی و دو ناو کم پهنای پهلویی که با دو ردیف ستون چـهـارتـایـی از هـم جـدا شـده اند. مـحـراب آن نیــز هـمـــاننـد مـحـراب کـلیـسای مـوجـومـبار دایره ای شــکل است. ساختمان کلیسای هریپسیمه از لحاظ پوشش شیروانی شکل آن تنها ساختمان مذهبی مسیحی ایران به شمار می رود. درباره چگونگی پوشش آن همانندی بسیاری بین سقف این کلیسا با سقف ساختمان یکی از پرستشگاه های مهری وجود دارد که در1954 م در لندنِ انگلستان در نزدیکی والبروک پیدا شده است. از دیدگاه شیوه معماری و به کارگیری سنگ لاشه و ملات در ساختمان کلیسا ساختمان سورپ هریپسیمه را می توان با ساختمان کوچک کلیسای کاراپت مقدس وابسته به سده نهم میلادی به بعد در جزیره دریاچه سوان قابل سنجش دانست. کلیسای هریپسیمه در میان ساختمان های مذهبی و کلیساهای تاریخی موجود در سرزمین امروزی ایران تنها با ساختمان کلیسای سورپ سرکیس خوی هـمانند است زیرا هر دو کلیسا دارای نقشه مستطیل شکل با یک ناو پهن میانی و دو ناو کوچک تر پهلویی هستند.