Previous Next

ربع رشیدی

ربع رشیدی در نگاه اول، ویرانه ای است سنگی و آجری که نماینده ی بسیار کوچکی از آن بنای عظیم گذشته است که در زمان آبادانی شامل 24 کاروانسرا و 1500 دکان و 30000 خانه و تعدادی حمام و باغ و کارخانه های پارچه بافی و کاغذ سازی بوده و حدود 200 قاری قرآن از کوفه و بصره و شام به طور دایم و به نوبت در این تاسیسات قرآن تلاوت میکردند. همچنین تعداد 50 پزشک از کشورهای مختلف در دارالشفای آن به معالجه بیماران اشتغال داشته اند. بنابراین ربع رشیدی در زمان خود یک شهر علمی با کتابخانه ای شامل هزاران جلد از کتب و آزمایشگاه های متعدد کشاورزی بوده است و بانی آن خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی بوده است که به دلیل روح بزرگ خود و همچنین علاقه ی وافرش به کسب علم و دانش در آن بنیاد نهاد.

براساس آنچه در تاریخ آمده در زمان ایلخانی، تبریز به عنوان پایتخت سیاسی و علمی و فرهنگی ایلخانان انتخاب و به سه قسمت تقسیم می شود و  هرقسمت با کاربری جداگانه، ابتدا تبریز کنونی که اهالی بومی و صنعتگران در این بخش زندگی میکردند، دوم ، شنب غازان که طبقه ی منسوب به حکومت،درباریان،سفرای خارجی و بازرگانان خارجی در این شهرک ساکن بودند و سوم ربع رشیدی که شهرکی فرهنگی- دانشگاهی بوده و حکما، علما و طلاب دراین بخش مستقر بودند. این شهرک در مجاورت هسته ی اصلی شهر تبریز احداث شد و بانی آن وزیر غازان خان ایلخانی، خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی بوده است. بزرگترین دلیل شهرت این شهرک، وجود مجتمع عظیم علمی-آموزشی و وقفی بود که خواجه به دلیل روح بزرگ خود و همچنین علاقه ی وافرش به کسب علم و دانش در آن بنیاد نهاد.
ربع رشیدی در نگاه اول، ویرانه ای است سنگی و آجری که نماینده ی بسیار کوچکی از آن بنای عظیم گذشته است که  به ویرانه های ربع رشیدی معروف شده است. با هرچه بیشتر نزدیک شدن به بنا، سنگ نوشته های بکار رفته در نمای برج را بهتر می توان دید و البته بی نظمی در  چیدمان سنگ ها ؛ بگونه ای که انگار فردی برای ساختن بنایی سنگ ها را با عجله روی هم گذاشته است. این شهرک در زمان آبادانی شامل 24 کاروانسرا و 1500 دکان و 30000 خانه و تعدادی حمام و باغ و کارخانه های پارچه بافی و کاغذ سازی بوده و حدود 200 قاری قرآن از کوفه و بصره و شام به طور دایم و به نوبت در این تاسیسات قرآن تلاوت میکردند. همچنین تعداد 50 پزشک از کشورهای مختلف در دارالشفای آن به معالجه بیماران اشتغال داشته اند. بنابراین ربع رشیدی در زمان خود یک شهر علمی با کتابخانه ای شامل هزاران جلد از کتب و آزمایشگاه های متعدد کشاورزی بوده است. 
اما این ویرانه ای که اکنون وجود دارد، شباهتی به شهر آباد آن زمان ندارد و داستانش از این قرار است که آنچه امروز در محله باغمیشه درمجاورت خیابان عباسی مشاهده می شود نه تنها بقایای ربع رشیدی نیست بلکه متعلق به برج قلعه ای صفوی در دوران شاه عباس صفوی است که درسال 1020 هجری قمری  به دستور شاه عباس و بنا به التزام و کسرت زمان با تخریب و حمل مصالح ساختمانی بناهای عظیمی چون شنب غازان، ویرانه های ربع رشیدی، قلعه ها و سراهای رومیان و قبور شعرا و عرفای مدفون در مقبره الشعرای سرخاب و دمشقیه برای مقابله با عثمانیان ساخته شد. بنابراین سنگ نوشته هایی را که بر روی دیوار برج مشاهده می شود دراصل مربوط به سنگ قبرهای دوره ی ایلخانی است که توسط سربازان برای ساخت قلعه استفاده شده است. این سنگ قبرها حاکی ازآن است که قبلا چیزی در این محل وجود داشته ولی هم به دلیل غارت متعصبین مذهبی که مخالف خواجه فضل الله بودند و  هم  در واقعه ی الکبری تبریز(حمله تاتارها به تبریز) از بین رفته است و اکنون ویرانه های بنای منسوب به ربع رشیدی، در واقعیت بقایای یک قلعه ی به جا مانده از دوران صفوی است اما نامش چنان عظمت و ابهتی دارد که بازدید از آن را ارزشمند می سازد.