Previous Next

بقعه پیر بکران

مقبره پیر بکران مربوط به دوره ایلخانان است و در شهرستان فلاورجان، بخش پیربکران، داخل شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

در ۳۰ كیلومتری جنوب غربی اصفهان در روستای پیربكران، یك اثر مذهبی،‌ تاریخی و هنری وجود دارد به نام آرامگاه پیربکران كه از نمونه‌های عالی آثار قرن هشتم ایران به شمار میرود و در زمان سلطنت محمد خدابنده الجایتو بنا شده است. این بنای تک ایوانی، از نظر سبک معماری شبیه به معماری دوره ساسانی و یادآور طاق کسری است، ولی طاق ایوان به جای اینکه مانند طاقهای دوره ساسانی هلالی باشد، نوک دار است. بنای مزبور شامل ۳ قسمت است. اول، رواق بقعه كه از كوچه مجاور آن به صحن بقعه منتهی می‌ شود. دوم، صحن بقعه كه سقف بلندی دارد و در اطراف آن ایوانچه‌ هایی تعبیه شده است. پوشش تاق ایوان با خطوط كوفی و بنایی و شاخ و برگ و بوته‌ های گچبری، تزئین شده است. سوم، آرامگاه پیر بكران كه در ضلع شمالی بقعه و متصل به اتاق محفوظی كه ظاهراً محل تدریس و ریاضت محمد بن بكران بوده، قرار دارد و اطراف و جوانب آن با گچبری تزئین شده است.
مصالح اصلی بنا سنگ ، آجر ، گچ و کاشی های لعابدار منحصر به فردی است که در شکل های گوناگون و رنگهای معروف ایرانی یعنی نیلی و آبی پارسی منحصراً برای این بنا ساخته شده است. کل اثر متشکل است از دالان ورودی، یک ایوان بزرگ طاق دار، فضای آرامگاهی و چله خانه. ایوان از چهار جانب محصور و فقط بالای ضلع جنوبی آن که محراب نفیسی در آن واقع شده، باز است. معلوم است که در ابتدا مکان آرامگاه نیز جزئی از محوطه ایوان بوده است و بعدها انتهای ایوان را با دیوار مشبکی محصور و بخشی از این ایوان وسیع را به مقبره تبدیل کرده اند. سقف این صحن بلند است و در اطراف آن ایوانچه‌ ها و غلام گردشهایی وجود دارد. صحن بقعه پیربكران، محوطه محصور و مسقف كوچكی است كه از سه جانب شمال، شرق و غرب مسدود است و فقط از قسمت فوقانی جانب جنوبی كه محراب عالی گچبری شده در ان قسمت واقع شده، با خارج مرتبط است. تزئینات داخل بقعه از نوع گچبری و كاشیكاری با كاشیهای قرن هشتم هجری قمری است كه رنگ و لعاب مخصوص دارند. ضلع شرقی و غربی ایوان به قرینه دارای دو جرز و یک طاقنمای کوچک است. محراب این مجموعه از بهترین محراب های منقوش گچی در دوره اسلامی است و کل مجموعه از لحاظ تزئینات کم نظیر است. خطوط و کتیبه ها اغلب با خط کوفی و ثلث گچبری شده‌اند و مضمون آن‌ها بیشتر، آیات و صلوات بر ائمه علیهم‌السلام و توصیف محمدبن بکران است.
در ضلع شمالی صحن بقعه، مقبره محمد بن بكران واقع شده كه به وسیله‌ مدخلی به داخل بقعه مربوط می‌شود. داخل و خارج آرامگاه با تزئینات كاشیكاری و گچبری مزین شده است. دیوار حدفاصل آرامگاه و صحن بقعه، مشبك است و در اطراف این دیوار،‌ كتیبه‌ هایی به خط كوفی شامل سوره «فاتحه» و آیاتی از سوره «یس» نگاشته شده است و در ذیل آنها، كتیبه تاریخی سنگ آرامگاه به تاریخ سال ۷۰۳ هـ.ق وجود دارد. نام گچبر هنرمند این بقعه، محمدشاه نقاش، بر روی یکی از کتیبه های آن آمده است. بنای اصلی بقعه طبق کتیبه های آن، بین سالهای ۷۰۳ (سال وفات پیربکران) تا ۷۱۲ ساخته شده است.  اما در این محل پیش از آن نیز شبستانی گنبددار وجود داشته که احتمالاً مزار یکی از شخصیتهای برجسته محلی بوده است. همچنین کاشی جلاداری به تاریخ ۶۹۸ در آن یافت شده است.