Previous Next

سد عباسی

طاق یا سد شاه عباسی پر رکوردترین بنای تاریخی ایران است! سدی با شصت متر ارتفاع که نه تنها لقب قدیمی‌ ترین و بزرگ‌ ترین سد قوسی جهان را با خود یدک می کشد، بلکه به مدت 550 سال هم به عنوان بلندترین سد در جهان شناخته می شد.

در ادامه دره‌ سردر در ۳۰ کیلومتری شرق شهر طبس و ۵ کیلومتری روستای توریستی خرو و در مسیر چشمه آبگرم حمام مرتضی‌علی به طاق زیبای عباسی برخورد می‌کنیم  که قدمت طاق آن ۴۵۰ سال هست و در زمان شاه عباس بازسازی شده و میان دو کوه نزدیک به هم ساخته شده و بنایی آجری است که در قسمت بالا و یا تاج آن سنگ به کار رفته است. سد تاریخی عباسی یکی از نمونه‌ های عالی خلاقیت، دوراندیشی و سخت‌کوشی ایرانی است. این سد ۲۵ متری که در میان مردم محلی به طاق عباسی معروف است، یک نمونه بی‌ نظیر توسعه پایدار محسوب می‌ شود. ایرانیان در دره‌ های تنگ، سدها را روی طاق‌ های آجری احداث می‌کردند که بدین‌‌ ترتیب نیاز به سیستم انحراف در حین احداث مرتفع می‌ گردد. این روش خلاقانه با کارکرد کاهش بیشینه سیلاب سیلاب در سد عباسی ترکیب شده است. سیلاب‌ ها با دوره بازگشت ۱۰ سال از زیر طاق بصورت آزادانه عبور می‌ کنند. در سیلاب‌ های بزرگ‌ تر، مقداری از حجم سیلاب در پشت سد ذخیره می‌ شود، به این ترتیب طی صدها سال، سد عباسی، شهر طبس را در مقابل سیلاب‌ های رودخانه نهرین حفاظت نموده است. با توجه به اینکه به علت موقعیت خروجی سد، رسوب در پشت سد ذخیره نمی‌ شود، می‌ توان انتظار داشت که برای هزاران سال، این سازه بی‌ نظیر بدون نیاز به تعمیر و نگهداری و مدیریت، کارکرد اصلی خود را به انجام برساند. نکته مهم آنست که اگر امروز براساس آخرین دستاوردهای مهندسی سد و سیلاب، سدی برای کنترل سیلاب رودخانه نهرین احداث شود، مشخصات آن بسیار به سد عباسی نزدیک خواهد بود.
طاق‌ بند در قسمت پایین شامل طاقی است آجری که پاکار آن بر کوه‌ های سنگی دو طرف رودخانه قرار دارد و بلندای طاق تا زیر تیزه آن ۱۷ متر و بلندای آن ۳۰ متر تخمین زده می‌ شود که این طاق قدیمی‌ ترین بخش بناست که دو قسمتی بودن بنا از نظر زمان ایجاد آن به خصوص از طرف پشت طاق‌ بند به خوبی قابل مشاهده است. نکته جالب در این طاق چگونگی قرار گرفتن آجرهای آن است که به پهنای معینی محدود نشده، بلکه به صورت شعاعی تا بدنه کوه ادامه یافته و طاقی با مقاومت بسیار زیاد به‌ وجود آورده است و قسمت بالای بند هم که با قلوه‌ سنگ ساخته شده است سومین مرحله مرمت یا ایجاد بند است. در قسمت بالا، بند حالت قوسی به خود گرفته تا بتواند در پهنای بیشتر دهانه‌ دره در برابر فشار آب مقاومت بیشتری کند و این نکته یکی از راه‌حل‌ های قابل توجهی است که معماران ایرانی با درک صحیح از مقاومت مصالح و مقاومت شکلی بناها، آن را دریافته و بکار گرفته‌ اند که احتمالا بازسازی‌ های آخر به دستور شاه عباس انجام شده است. در كنار اين سد نقش چند بز روي سنگ حك شده است .اين سنگ  نگاره‌ های بز کوهی نمادی از درخواست فراوانی آب، زایندگی و فراوانی نعمت است و عده ای هم این بزها را نمادی از فرشتگانی می دانند که برای نگهبانی آب، افزایش و فراوانی نعمت بر دیواره‌ های طاق دعا می کنند. قدمت اين سنگ نگاره ها مشخص نيست ولي كارشناسان قدمت آنرا بيش از 7000 سال اعلام ميكنند.