Previous Next

برج علی آباد کشمر

برج علی آباد کشمر در خراسان رضوی یکی از بناهای تاریخی سدهٔ هفت ه‍. ق است. این برج با زیبایی تمام در این منطقه خودنمایی می کند که روایات زیادی در مورد آن حکایت شده است، از مقبره شخصی گرفته تا یادبود زرتشت پیامبر و طغرل سلجوقی.

قدمت کشمر به دوره کیانیان و اشکانیان می ‌رسد که روایات زیادی در دل دارد. برج علی آباد کشمر بر فراز بقایا و آواره‌ های قلعه کهن به نام کوشک بنا شده است. اعتقاد بر این است که این برج یک مقبره بوده ‌است، به همین خاطر به مقبره کشمر نیز معروف شده ‌است و جزئیات آن مشخص نیست. این برج همچنین گفته شده است که به یادبود زرتشت یا طغرل سلجوقی ساخته شده‌ یا مقبره یکی از این افراد بوده ‌است.
این برج ۱۸ متر ارتفاع دارد و محیط خارجی آن ۴۲ متر و محیط داخلی آن ۲۱ متر است. نمای خارجی بنا دارای پوششی مخروطی شکل بوده و از آجر ساخته شده‌ است. این بنا دو پوششی می‌ باشد و علاوه بر سقف مخروطی خارجی سقفی گنبدی به شکل عرق چین نیز در داخل دارد و این دو گنبد از بخش میانی به هم متصل و در مرکز این پوشش‌ ها دو روزنه تعبیه شده ‌است که به منظور روشنایی و تخلیه هوا بوده است. پوشش دوم بسیار بلندتر از پوشش اول بوده و ارتفاع آن ۵ متر بالاتر است. این بنا دو جداره‌ است و از جدار داخلی طاق‌ هایی به داخل بنا ساخته شده ‌است. راهرویی پلکانی و مارپیچ بین دو جدار، صعود به پوشش اول را فراهم می‌ کند و حدود ۵۰ پلکان دارد. بدنه بنا دارای دو قسمت است که قسمت پایین دوازده ضلعی است و پایه بنا را شکل می ‌دهد. قسمت بالای بدنه اصلی، دارای ۴۸ ترک به شکل نیم ستون می ‌باشد. همچنین دوازده قاب آجری به شکل ‌های لوزی در آن تعبیه شده ‌است. بر روی این ترک‌ ها و قاب ‌ها اشکال هندسی از آجر و کاشی فیروزه ای رنگ دیده می ‌شود که جلوه خاصی به بنا داده‌ است. در بدنه برج روزنه‌ هایی به منظور روشنایی داخل بنا تعبیه شده ‌است. بنا از داخل دارای سه طبقه‌ بوده و ارتفاع تیزه اصلی گنبد تا کف ۳۱ متر است. معماری آن به شیوه معماری برج رادکان است و این برج به آتشکده زرتشت نیز معروف است. از برج کشمر کتیبه‌ ای در دست نیست اما درب ورودی بنا دارای کتیبه ‌ای بوده‌ که اکنون اثری از آن نیست. این برج به شیوه معماری اواخر قرن هفتم هجری ساخته شده‌ و به سبک معماری دوره سلجوقیان نزدیک است. محققین با مطالعاتی که روی آن انجام داده‌ اند دریافته اند که لحظه تحویل سال شمسی را از روی این برج در محل یکی از طاقچه‌ های آن با استفاده از نور خورشید تعیین می ‌کرده‌ اند. این برج در مسیری ساخته شده بود که مرکز ایران را به نیشابور متصل می‌ کرده ‌است و مسافران زیادی در گذر از این منطقه از آن دیدن کرده‌ اند. این بنا قبلاً بارها ترمیم شده ولی در ترمیم آن مصالح امروزی مثل سیمان نیز استفاده شده‌ است. فرح دیبا همسر محمد رضا شاه که به آثار ملی بسیار اهمیت می ‌داد در سفری که به این منطقه داشته ‌است دیداری نیز از روستای کشمر و این برج به عمل آورده‌ است. به دستور وی خانه‌ های اطراف این برج را خریداری کرده‌ و مقرر شده بود که تمامی این خانه‌ ها تخریب و اطراف برج پاکسازی شود ولی از آن پس اقدامی در این خصوص صورت نگرفته ‌و فقط یک محوطه نه چندان مناسب بدان افزوده شده ‌است. عدم حمایت و توجه به آن، باعث شده است که کاشی کاری ‌های اطراف آن که تا چند سال پیش سالم بوده است امروز از بین برود.