Previous Next

چشمه گیلاس چناران

چشمه گیلاس که از چشمه های بزرگ و کهنسال پایکوهی ایران محسوب می شود از چشمه های تاریخی استان خراسان رضوی و از پرآب ترین چشمه های خراسان است. این چشمه که حوضچه یا دریاچه ای کوچک تشکیل داده، از زیر دریاچه می جوشد و پیرامونش پرچین و محصور است.

مشهد، معروفترین شهر خراسان است که در طول سال میزبان جمع کثیری از گردشگران و مسافران از سراسر ایران و جهان است. بارگاه مطهر امام هشتم شیعیان از مهم ‌ترین دلایل حضور خیل عظیم گردشگر در این سرزمین به شمار می ‌رود. در کنار این جاذبه‌ گردشگری مذهبی، دیدنی‌ های طبیعی نیز در استان خراسان رضوی جایگاه ویژه ای دارند. از زیباییهای طبیعت این استان، چشمه گیلاس در شهرستان چناران است که از ویژگی‌ منحصربه ‌فردی برخوردار است. این چشمه‌ دارای قدمتی کهن است و به دلیل موقعیت جغرافیایی‌ خاص خود، همیشه مملو از آب بوده و هرگز خشک نمی ‌شود. چشمه گیلاس به دلیل قرار گرفتن در محل اختلاف سطح دو جلگه توس و مشهد و ارتفاعات مجاور دارای مخزنی پرآب در بخش شمالی چشمه است.
این چشمه‌ تاریخی ۱۰۱۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و برخوردار از عمقی بین ۴ تا ۵ متر است. میزان آبدهی آن نیز ۲۳۰ لیتر در ثانیه است و کارشناسان آن را در گروه چشمه‌ های کارستی (آهکی)، قرار داده است. این چشمه در پیرامون خود حوضچه و دریاچه ‌های کوچکی را ایجاد کرده است و فضای اطراف آن به دلیل برخورداری از آب‌ و هوایی خنک، باصفا و پاک، مکانی محبوب برای دوستداران طبیعت و گردشگران در ایام سال به ‌ویژه در تابستان است.
در دوره ‌های مختلف تاریخ، این چشمه را با دیوار و حصار، محصور کردند. تا اینکه  در دوره تیموریان، امیر علیشیر نوایی، آب این چشمه را تا شهر مشهد جاری نمود، به صورتی که آب این چشمه از میان خیابان های شهر مشهد جاری و از میان صحن عتیق بارگاه مطهر امام رضا (ع) عبور می ‌کرد. این اقدام ارزشمند در سال ‌های  ۱۰۱۶ تا ۱۰۲۳ هجری قمری توسط شاه عباس صفوی تکمیل شد. در حال حاضر آب چشمه گیلاس دیگر در سطح مشهد جاری نیست اما در خاطره‌ مردم مشهد، شهرت تاریخی و خوش این چشمه حفظ شده است. همچنین در «صاحب مطلع الشمس»، شواهدی ثبت شده است که بیانگر عبور چشمه گیلاس از شهر توس است. به نظر می ‌رسد که فردوسی در زمان حیات خویش در تلاش بوده که آب چشمه را به شهر توس برساند ولی موفق به این امر نمی ‌شود. اما پس از مرگ این شاعر بزرگ، دخترش برای برآورده ساختن رویای پدرش دست به کار شد و آرزوی فردوسی را برآورده کرد. وی آب چشمه را به شهر توس جاری کرده و آنرا وقف عام نمود.