Previous Next

مسجد جامع دزفول

مسجد جامع دزفول بعد از پل قدیم دزفول ، دومین اثر مهم تاریخی شهر دزفول به شمار می رود و از لحاظ معماری و دارابودن شبستان و ستون های سنگی در شمار مساجد اولیه دوره ی اسلامی بوده که در قرن سوم هجری احداث گردیده است.

مسجد جامع دزفول یکی از قدیمی ترین مساجد اسلامی است . تاریخ ساخت این مسجد به قرون اولیه ورود اسلام به ایران بر می گردد . سبک معماری خاص این مسجد که الگو گرفته از دوره ساسانی و ترکیبی از معماری بومی شهرستان دزفول است و در دوره های صفویه و قاجاریه بهسازی شده است. مسجد جامع دزفول به شماره ۲۸۷ در 29 آذرماه 1315 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. عمده تزئینات کاشی کاری بنا مربوط به دوره ی قاجاریه می باشد که با خط بنایی و نقوش هندسی مزین شده است. این مسجد با شکوه در قرون هفت تا دوازدهم هجری قمری توسعه و مرمت یافته است .دیوارهای مسجد بسیار قطور و دارای ستون سنگی می باشد. پوشش شبستان مسجد گنبدی شکل و آجری است . محراب مسجد در وسط شوادان واقع است و دارای گچبری های زیبایی است . در جبهه شرقی مسقف مسجد غریبخانه واقع شده که در گذشته محل استراحت مسافرین از راه رسیده بوده و در دوران اخیر تبدیل به نمازخانه گردیده است، این قسمت را می توان قدیمی ترین بخش مسجد جامع عنوان نمود. از دیگر قسمت های تاریخی مسجد می توان به شوادان (شبادان) آن اشاره نمود که دارای 25 پله و اتاق های کوچک بدون درب می باشد که در اصطلاح محلی کَت گفته می شود . از شوادان جهت استراحت در تابستان استفاده می شده است. برای تهویه هوای شوادان مسجد دو روزنه وجود دارد که از ویژگی های معماری دزفول در بناهای تاریخی و بافت قدیم دزفول می باشد که در دزفولی آنها را “دریزه” می نامند.
سر در و گلدسته های مسجد جامع دزفول مربوط به قرن 12 هجری قمری است و معماری مسجد از اصول معماری کاخ ایوان کرخه در نزدیکی شوش الگو برداری شده است این مسجد در سال 1117 خورشیدی تعمیر و مرمت شده است. ایوان شرقی مسجد از بناهای دوران صفویه می باشد که به سال 1110 قمری بنا گردیده است. از روی سنگ نوشته هایی که در مسجد موجود است آخرین مرمت های این مسجد در دوره های صفویه و قاجاریه بوده، از جمله بر روی یکی از سنگ ها، تاریخ تعمیر ، مقارن با پادشاهی شاه سلطان حسین صفوی است و به همین خاطر رنگ های آبی و فیروزه و کاشی های آبی که شاخصه معماری آن دوران است در بخش هایی از مسجد دیده می شود. و یا بر روی یکی از کاشی ها تاریخ ۱۲۵۳ یعنی در زمان محمد شاه قاجار ذکر شده است. اما اصل مسجد مانند تمام مساجد کهن اسلامی به نشانه عبودیت و بندگی رنگی از خاک دارد که نمایانگر شکوه، و زیبایی خاصی است. سید محمد علی امام در صفحه ی ۲۷ کتاب جغرافیائی دزفول ، ساختمان اطاق شرقی این مسجد را قدیمی ترین ساختمان مسجد جامع عنوان کرده که این بخش از مسجد به غریب خانه معروف است. بنای مسجد در یک طبقه ساخته شده و دارای صحنی بزرگ است. کالبد اصلی بنا در جبهه جنوبی آن، که هسته اولیه مسجد است، سنگی می باشد. دیوارهای مسجد جامع بسیار قطور و شبستان آن ایستادگی خود را از ۲۰ ستون سنگی می گیرد که در وسط شبستان مسجد قرار داشته و جای شمعدان در آن تعبیه شده است. مصالح به کار رفته در دیوارها عمدتاً آجر و در ستون ها ، سنگ های چهار تراش است و از ملات ماسه و آهک جهت ساخت دیوارهای و ستون های باربر استفاده شده است. محراب مسجد در وسط شبستان واقع است که دارای گچبری های زیبایی است. در مجاورت محراب منبری سنگی با ده پله قرار دارد که در دو طرف آن گلدسته های کوچک و سفید رنگی قامت افراشته اند. ایوان مسجد که در وسط واقع شده، در دو طرف خود، گلدسته هایی به ارتفاع ۱۵ متر دارد که شکوه معماری اسلامی و ایرانی آن را به رخ می کشد و با کاشیکاری های زیبایی مزین شده است. در گذشته بانگ موذن مسجد از این گلدسته ها نمازگزاران را به به راز و نیاز با معبود فرا می خوانده است.