Previous Next

موزه آذربایجان تبریز

موزه آذربایجان از شاخص ترین موزه های ملی ایران و در سطح ملی قدمت و غنای آثارش پس از موزه ملی ایران در تهران قرار می گیرد. موزه ی آذربایجان، محلی است برای نگهداری و حفظ آثاری با قدمت پیش از تاریخ و هزاره های پیشین تا دوره اسلامی، در سه طبقه و هر طبقه با آثار نفیس مخصوص به خود وتشکیل شده از سه سالن اصلی هر کدام به مساحت 800 متر که طبقه همکف با موضوع باستانی و طبقه اول با موضوع اسلامی و طبقه زیرزمین با موضوع معاصر.

موزه آذربایجان از شاخص ترین موزه های ملی ایران و در سطح ملی قدمت و غنای آثارش پس از موزه ملی ایران در تهران قرار می گیرد. اندیشه تاسیس موزه آذربایجان در محل فعلی به سال 1336 بر می گردد و در سال 1341 رسما افتتاح شد. در زمان افتتاح این موزه، صرفا موزه ای با موضوع باستان شناسی نبوده است و موضوعات مختلفی را ازجمله قاجار، مشروطه و سکه را پوشش می داده است، به این دلیل که اولین موزه تاسیس شده در شمالغرب کشور بوده و نامش هم براین اساس آذربایجان نام نهاده شده است؛ اما از 25 سال پیش تاکنون موضوعات موزه تفکیک شدند و موضاعات مختلف از موزه جدا شده و هم اکنون صرفا محل نگهداری آثار شاخه باستان شناسی است و  نوعی موزه ملی محسوب می شود  که از کل سایت های باستانی کشور می توانیم هر اشیایی داشته و به نمایش بگذارد. موزه ی آذربایجان، محلی است برای نگهداری و حفظ آثاری با قدمت پیش از تاریخ و هزاره های پیشین تا دوره اسلامی، در سه طبقه و هر طبقه با آثار نفیس مخصوص به خود وتشکیل شده از  سه سالن اصلی  هر کدام  به مساحت 800 متر که طبقه همکف با موضوع باستانی و طبقه اول  با موضوع اسلامی و طبقه زیرزمین با موضوع معاصر. 
هنگام ورود به موزه ی آذربایجان، مسیر بازدید این موزه از سمت راست است؛ در همان طبقه همکف میتوان نظاره گر آثاری  منوط به دوران پیش از تاریخ و دوره پیش از اسلام در ایران شد. سفالینه های متنوع و آثار مفرغی تمدن های مختلف ایران بارعایت توالی زمانی به ترتیب از هزاره پنجم قبل از میلاد تا پایان حکومت ساسانیان و ظهور اسلام به نمایش گذاشته شده اند. از کهن ترین آثار در طبقه همکف، مجموعه کوچکی از سفال های به دست آمده از تپه اسماعیل آبادکه قدمتش برمی گردد به هزاره 5 قبل از میلاد را میتوان نام برد و همچنین است  سنگ های  منقش به تصاویر و حیوانات، گل و گیاه مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد که از آثار شاخص پیش از تاریخ، سنگهایی از جنس بازالت و گرانیت با مفهوم آیینی، مجسمه الهه زن متعلق به هزاره قبل از میلاد بدست آمده از رستم آباد در شمال ایران نمودی از باروری در نزد ایرانیان باستان، و در آخر، ریتون ها هستند که بر می گردد به هزاره اول قبل از میلاد و آغازین سال های میلادی. دوره های حکومتی قبل از اسلام در ایران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان است که اوج ساخت ریتون در ایران به دوره هخامنشان بر می گردد و تا اشکانیان ادامه دارد.  در همین طبقه ویترینی است از اسکلت زن و مردی کنار هم دفن شده  مربوط به هزاره اول قبل از میلاد، کشف شده از اطراف مسجد کبود از بخشی از قبرستان سه هزار ساله  و چون تنها مورد کشف شده  از یک زوج توامان در یک گور بوده است به جهت نگهداری و حفظ و مراقبت بیشتر به این موزه انتقال یافته است. این تمدن که در واقع از محوطه پشت مسجد کبود به دست آمده مربوط به هزاره اول قبل از میلاد حدود 3000 سال پیش است  که نشان دهنده رواج تمدن و زندگی در شهر تبریز از سه هزار سال پیش است. در سال 1378 این مجموعه به طور اتفاقی بر اثر حفاری پیدا شده و گورستانی را شامل می گرد در حدود 40 قبر که متعلق به دوره عصر آهن از زندگی بشریت است و نمونه خاص و منحصر به فردی بوده و بنابراین از طریق بلوکه از زمین جدا شده و بدون جابجایی اجساد اطراف اجساد را توسط ورقه های آهنین فیکس کرده و با جرثقیل انتقال داده اند .اجساد متعلق به خانم و آقایی است حدود 18 ساله و آقا 25 ساله، نوع تدفین جنینی است و اشاره به آیین های قبل از اسلام دارد. اعتقاد به زندگی بعد از مرگ داشتند و برای همین به همراه اجساد ظروف و غذا و زیور آلات دفن می کردند تا مرده دوباره  که زنده می شود بتواند از آنها استفاده کند. 
 در انتهای همین سالن همکف سنگ بسم ا... را می توان دید که از نادرترین آثار هنری ایرانی است. سنگ پنج قسمت دارد که چهار قسمتش قاب و یک قسمتش متن است که حجاری شده توسط  هنرمند معروف ایرانی محمد علی قوچانی معروف به  میرزا سنگلاخ است. در انتهای سالن به دیوار نصب شده است و حدود سه هزا کیلووزن دارد  و در ابعاد 130*180 سانتی متر. این کتیبه در سال 1270 ه ق در شهر قاهره ی مصر توسط محمد علی قوچانی معروف به سنگلاخ ساخته شده است و جنس سنگ  از نوع مرمر است.  هنرمند ذکر شده در حدودیک سال روی این کتیبه در مصر کار می کند و آن را برای نصب در حرم مطهر حضرت محمد (ص) در مدینه در نظر می گیرد که به خرج و توسط پادشاه عثمانی وقت صورت پذیرد اما بنا به دلایل نامعلومی تحویل پادشاه نداده و به همت و خرج میرزااجعفرخان مشیرالدوله و میرزا عبدالرحیم خان از طریق دریا و خشکی و با وسایط نقلیه آن روزگار و با همت فراوان از راه نخجوان و ایروان به تبریز آمده و در اولین وهله نام پادشاه عثمانی را از آن پاک کردند و پس از ورود به تبریز میرزا از ناصرالدین شاه درخواست کمک می کند تا کتیبه در حرم امام رضا (ع) نصب شود. اما میرزا در اثر بیماری در سال 1294 ه ق در سن 110 سالگی فوت می کند و جسدش را دربقعه سید ابراهیم واقع در محله گوچی دفن می کنند  و کتیبه را در کنار قبرش بر دیوار نصب می کنند  و نهایتا این اثر در سال 1372 ه.ش به موزه آذربایجان انتقال می یابد. 
در طبقه ی دوم موزه ی آذربایجان، نمایش دوره ای دیگر از تمدن ایران زمین به چشم میخورد، دوره ی اسلامی. درسمت راست آثار بخش اسلامی موزه به نمایش گذاشته شده است. چینش آثار ازقدیمی ترینش مربوط به قرن چهارم هجری قمری به جا مانده از تمدن نیشابور شروع شده و با نمایش آثار مختلفی از دوره های سلجوقی،ایلخانی و صفوی،درنهایت با ویترین جعبه ی لاکی مقوایی متعلق به دوره قاجار به پایان می رسد. شاخص ترین آثار این بخش، مجموعه ظروف چینی بقعه ی شیخ صفی الدین اردبیلی است که به دستور شاه عباس صفوی به آستانه ی جدش وقف شده و درپشت تمامی ظروف مهر شاه عباس نقش بسته است. همچنین ویترین قفل رمزی فلزی که به قرن ششم هجری قمری برمیگردد در این سالن نظر بازدیدکنندگان را به خود جلب می کند. قفل رمزدار مربوط به دوره سلجوقی است که این قفل از قفل های ثابت بوده و بر روی صندوقچه ای احتمالا فلزی ثبت بوده است. قفل رمزی قطعه ای فلزی به ابعاد 25*9.3 سانتی متر است و نام سازنده آن در حاشیه پایینی به صورت عبارت "عمل محمود بن مجاهد اصفهانی سنه ثسو" حک شده است. کلمه " ثسو" به ابجد عبارت است از "566" که سال ساخت قفل را نشان می دهد. این قفل دارای چهار عقربه یا بادامک می باشد که اطراف آنها به 16 قسمت تقسیم شده و روی هر کدام یک حرف به خط کوفی حک شده است. این تقسیم بندی ضریب اطمینان و ایمنی قفل را بالا برده و تا جایی که با احساب ریاضی و با به توان 4 رساندن عدد 16 عدد 65536 به دست می آید که تعداد دفعات رمز قفل را نشان می دهد. این قفل در سال 1355 خورشیدی در منطقه قلعه ضحاک ماردار در دامنه جنوب غربی سهند واقع در شمال شرقی شهرستان عجب شیر کشف گردیده است. 
در سمت چپ سالن جدیدالتاسیسی است که بعد ها به این بخش اضافه شده؛ مجموعه ی نسبتا کاملی از قدیمی ترین سکه های ضرب شده در  ادوار مختلف تاریخی ایران از زمان هخامنشیان تا اواخر دوره ی قاجار، و مسیر تکامل سکه و هنر ضرب سکه را به ما نشان می دهد. در واقع این مجموعه یک مطالعه باز از سلسله های تاریخی است. همچنین است نمونه هایی از نادرترین و زیباترین مهرهای پیش از تاریخ که از هزاره سوم قبل از میلاد تا قرون اخیر به جا مانده اند.
سالن سوم، در قسمت زیرزمین، محلی است برای نمایش و نگهداری آثار خلق شده توسط هنرمند شهیر تبریزی مجسمه ساز معروف آقای احد حسینی که نگاه عمیق خود را به مسایل اجتماعی و فرهنگی و سرگذشت انسان در طول تاریخ را بخصوص در قرن بیستم میلادی با ساخت سیزده تندیس به نمایش گذاشته است. با نام زندگی و مسائل آن این مجموعه توسط آقای حسینی در سال 1354 شروع و در سال1359 به اتمام رسیده است که هر کدام از این مجسمه ها پیامی برای بیننده دارد و کلا بازگوی صحنه هایی از زندگی وجهان است  . بازگوی اینکه انسان به جای اینکه در این دنیا با صلح و آرامش زندگی می کند کره ی زمین را به چه شکلی درآورده است. دیدن این مجموعه خالی از لطف نیست و هر بیننده ای را به فکر وا می دارد. 
در ویترین های دیواری دورتادور تالار برخی از اشیاء فرهنگی-تاریخی موجود در انبار موزه را می توان دید که تماشایشان خالی از لطف نیست. جدیدترین بخش موزه، بخشی است شامل سنگ نگاره های قدیمی متعلق به ادوار تاریخی مختلف، قوچهای سنگی، مجسمه سنگی، انسان و نمونه هایی از کتیبه های سنگی که همه ی اینها انسان را در تاریخ یا  حتی زمان های پیش از تاریخ غرق می کند و در تبریز، بازدید از سه اثر دیدنی در کنار هم را نباید از دست داد، موزه آذربایجان، مسجد کبود و عصر آهن.